شورای نگهبان(درس 3)

شورای نگهبان

جمهوری اسلامی ایران
سیاست و حکومت ایران
ارکان نظام جمهوری اسلامی ایران[نمایش] رئیس جمهور[نمایش] رهبران[نمایش] رؤسای جمهور[نمایش] نخست وزیران[نمایش] معاونان اول[نمایش] رؤسای مجلس خبرگان[نمایش] رؤسای مجلس شورا[نمایش] رؤسای قوه قضائیه[نمایش] رؤسای سازمان صدا و سیما[نمایش] انتخابات‌ها [نمایش] نمایش   بحث   ویرایش

شورای نگهبان از نهادهای نظارتی نظام جمهوری اسلامی ایران است که از دوازده عضو تشکیل شده‌است. شش عضو از این دوازده تن فقهایی هستند که با حکم رهبر عزل و نصب می‌شوند و شش عضو دیگر حقوقدانانی هستند که با معرفی رییس قوه قضاییه و رأی نمایندگان مجلس شورای اسلامی انتخاب می‌شوند.

تمامی قوانین مجلس شورای اسلامی و صلاحیت نامزدهای تمامی انتخابات سراسری کشور به استثنای انتخابات شوراهای شهر و روستا به تأیید این شورا می‌رسد.

دبیر شورای نگهبان بالاترین مقام رسمی این شورا است و در حال حاضر احمد جنتی دبیر کنونی آن است.

محتویات

  [نهفتن] 

• ۱ پیشینه و نام درست این نهاد
• ۲ وظایف
  • ۲.۱ وظایف شورای نگهبان و تفکیک قوا
• ۳ دوره‌ها
  • ۳.۱ دوره اول (۱۳۵۹ تا ۱۳۶۵)
  • ۳.۲ دوره دوم (۱۳۶۵ تا ۱۳۷۱)
  • ۳.۳ دوره سوم، سه ساله اول (۱۳۷۱ تا ۱۳۷۷)
  • ۳.۴ دوره چهارم (۱۳۷۷ تا ۱۳۸۳)
  • ۳.۵ دوره پنجم (۱۳۸۳ تا ۱۳۸۹)
  • ۳.۶ دوره ششم (۱۳۸۹ تا ۱۳۹۵) (دوره کنونی)
• ۴ جستارهای وابسته
• ۵ منابع
• ۶ پیوند به بیرون

پیشینه و نام درست این نهاد[ویرایش]

پس از سقوط نظام مشروطه سلطنتی در ایران، بحث درباره نگارش قانون اساسی جدید آغاز شد. از جایی که نویسندگان پیش‌نویس قانون اساسی، عموماً از تحصیل‌کردگان در کشور فرانسه و متاثر از سنت حقوقی آن کشور بودند،^[۱] برای نظارت بر انطباق قوانین با قانون اساسی، نهادی مشابه شورای قانون اساسی فرانسه تاسیس کرده و آن را «شورای نگهبان قانون اساسی» نامیدند. این عنوان در مجلس خبرگان قانون اساسی به شورای نگهبان تغییر کرد و در متن کنونی قانون اساسی نیز هیچ جا تحت عنوان شورای نگهبان قانون اساسی از آن یاد نشده است.[۱] با این حال هم‌چنان برخی از رسانه‌ها به اشتباه از عنوان شورای نگهبان قانون اساسی برای این نهاد یاد می‌کنند.

وظایف[ویرایش]

نخستین وظیفه شورای نگهبان، نظارت بر تدوین قوانین در مجلس شورای اسلامی است. این شورا وظیفه دارد که هر قانون تصویب شده در مجلس را با قانون اساسی و قوانین شرعی اسلام مطابقت دهد که در صورت مطابقت داشتن، لایحه یا طرح مجلس را تأیید می‌کند. در صورت عدم مطابقت، آن لایحه یا طرح به مجلس برگردانده می‌شود تا مجلس اصلاحات مورد نظر شورای نگهبان را بررسی کند. در صورت پافشاری مجلس بر نظر خود، طرح یا لایحه مورد نظر به مجمع تشخیص مصلحت نظام فرستاده می‌شود.

دومین وظیفه شورا نظارت بر کلیه انتخابات کشور است. شورای نگهبان موظف است صلاحیت همه نامزدهایی که جهت شرکت در هر انتخابات به جز انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا در وزارت کشورثبت‌نام می‌کنند را بررسی نموده و پس از آن اجازه شرکت در انتخابات را به آن کاندیدا بدهد.

وظایف شورای نگهبان و تفکیک قوا[ویرایش]

یکی از شروط اساسی در نظام‌های مردم سالار اصل تفکیک قوا می‌باشد. به موجب این اصل حکومت به شاخه‌های مستقلی تفکیک و تقسیم می‌شود که حیطه مسئولیت و اختیارات مشخص و مستقلی از هم دارند. شاخه‌های مختلف یک حکومت معمولاً بصورت قوه مجریه، قوه مقننه و قوه قضاییه می‌باشند. رعایت اصل تفکیک قوا گرچه ممکن است فرایند تصمیم‌گیری و اجرا را در کشور کندتر نماید ولی در عوض موجب تثبیت حاکمیت مردم و جلوگیری از استبداد می‌گردد.

مطابق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دو نوع مسئولیت و اختیار قانون‌گذاری و قضاوت برای شورای نگهبان قانون اساسی قابل تفکیک است.

• در بخش اختیارات مقننه شورای نگهبان مطابق اصل ۹۴ قانون اساسی اختیارات تصویب یا رد مصوبات مجلس شورای اسلامی را دارا می‌باشد. به علاوه مطابق اصل ۹۳، مجلس شورای اسلامی بدون وجود شورای نگهبان قانونی نخواهد بود.
• در بخش اختیارات قضایی مطابق اصل ۹۸ قانون اساسی این شورا وظایف دادگاه قانون اساسی را دارا می‌باشد. چرا که طبق این اصل اختیارات تفسیر قانون اساسی به این شورا واگذار شده است. این در حالی است که فرایند تفسیر قانون اساسی بدون رعایت اصول اقامه دادگاه مبتنی بر استماع نظرات موافقین و مخالفین و نوعاً بصورت غیر علنی صورت می‌گیرد.
• در بخش اختیارات انتخاباتی طبق ماده ۹۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شورای نگهبان نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آراء عمومی و همه پرسی را بر عهده دارد.

دوره‌ها[ویرایش]

دوره فعالیت فقهای شورای نگهبان شش سال و معمولاً در ۲۶ تیرماه سال ششم به پایان می‌رسد.

دوره ها (۱۳۵۹ تا ۱۳۶۵)